Giảo cổ lam – “Nhân sâm phương Nam” giữa đại ngàn Việt Nam

Tại những vùng núi cao của Việt Nam, có một loại thảo dược quý mọc tự nhiên, được mệnh danh là “nhân sâm phương Nam” nhờ giá trị y học vượt trội – đó chính là giảo cổ lam. Loài cây này không chỉ nổi bật với khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ mà còn được xem là giải pháp tiềm năng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý mãn tính.  Giảo cổ lam là gì?

Giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum), thuộc họ bầu bí, là loài dây leo có đặc điểm nhận dạng dễ thấy là lá gồm 5 chét. Cây thường sinh trưởng ở những khu vực có khí hậu mát mẻ, độ cao lớn và được tìm thấy phổ biến tại các nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Ở nước ta, giảo cổ lam phân bố chủ yếu tại các tỉnh miền núi phía Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, Cao Bằng.

Thảo dược này có vị đắng nhẹ, hậu ngọt, thường được sử dụng dưới dạng trà hoặc cao dược liệu, với công dụng bồi bổ sức khỏe và hỗ trợ kéo dài tuổi thọ.

Giá trị đặc biệt từ hàm lượng saponin cao

Điểm làm nên tên tuổi của giảo cổ lam chính là hàm lượng saponin phong phú, đặc biệt là nhóm gypenosides – có cấu trúc tương tự ginsenosides trong nhân sâm. Các nghiên cứu cho thấy gypenosides giúp tăng cường hệ miễn dịch, điều hòa chuyển hóa, làm chậm quá trình lão hóa và bảo vệ tế bào khỏi các tổn thương do gốc tự do gây ra.

Tiến sĩ – Bác sĩ Michael Aziz, chuyên gia về y học tái tạo tại Hoa Kỳ, nhận định: “Trà giảo cổ lam sở hữu khả năng chống oxy hóa cao gấp 8 lần so với trà xanh – một trong những thức uống nổi tiếng toàn cầu về tác dụng bảo vệ tế bào.”

Chống oxy hóa là yếu tố then chốt trong việc phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do gốc tự do gây ra như ung thư, tiểu đường, tim mạch và các bệnh thoái hóa thần kinh.

Các nghiên cứu khoa học ủng hộ tác dụng của giảo cổ lam

Nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đã chỉ ra những lợi ích nổi bật của giảo cổ lam, đặc biệt khi được sử dụng dưới dạng chiết xuất cô đặc hoặc trà thảo dược.

• Tại Hàn Quốc, sau 8 tuần sử dụng giảo cổ lam, các thí nghiệm ghi nhận tác dụng rõ rệt trong việc giảm căng thẳng và lo âu.

• Một số nghiên cứu tại châu Á cho thấy giảo cổ lam giúp hỗ trợ kiểm soát đường huyết, cải thiện phản ứng của cơ thể với insulin ở bệnh nhân tiểu đường type 2.

• Trong một nghiên cứu trên người béo phì, việc bổ sung chiết xuất giảo cổ lam đã giúp giảm chỉ số BMI, lượng mỡ thừa và trọng lượng cơ thể mà không gây ra tác dụng phụ đáng kể.

Ngoài ra, Journal of Functional Foods cũng công bố kết quả nghiên cứu cho thấy vị đắng đặc trưng của giảo cổ lam có liên quan đến hàm lượng saponin cao – hoạt chất có khả năng thanh nhiệt, giải độc gan và kháng viêm tự nhiên.

Tiềm năng phát triển vùng trồng dược liệu tại Việt Nam

Việt Nam sở hữu điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thuận lợi, tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển cây dược liệu, trong đó có giảo cổ lam – một loài thảo dược quý với nhiều công dụng y học. Hiện nay, một số doanh nghiệp trong nước đã chủ động khai thác tiềm năng này bằng cách sản xuất đa dạng các sản phẩm từ giảo cổ lam như trà túi lọc, viên nang và cao lỏng, phục vụ thị trường nội địa và từng bước hướng đến thị trường xuất khẩu.

Tuy nhiên, để nâng cao giá trị gia tăng và chất lượng sản phẩm, cần có chiến lược đầu tư đồng bộ. Việc quy hoạch vùng nguyên liệu bài bản, chuẩn hóa quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn GACP-WHO (Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc theo Tổ chức Y tế Thế giới) cùng với đẩy mạnh các nghiên cứu lâm sàng chuyên sâu sẽ là những bước đi cần thiết và bền vững.

Lưu ý khi sử dụng giảo cổ lam

Mặc dù được xem là tương đối an toàn, giảo cổ lam vẫn có thể gây ra một số phản ứng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, hoa mắt hoặc rối loạn tiêu hóa ở những người có cơ địa nhạy cảm.

Đặc biệt, những người đang sử dụng thuốc điều trị các bệnh mãn tính như tiểu đường, cao huyết áp hay tim mạch nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng giảo cổ lam. Việc kết hợp có thể dẫn đến tương tác thuốc, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Với người bệnh tiểu đường, cần theo dõi đường huyết chặt chẽ khi sử dụng đồng thời với thuốc hạ đường, nhằm tránh nguy cơ tụt đường huyết quá mức.