Vào đầu năm 2025, hàng loạt công ty trên thế giới đã thực hiện các đợt cắt giảm nhân sự quy mô lớn, khiến hàng nghìn người lao động rơi vào cảnh thất nghiệp. Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa không còn là một khái niệm xa vời mà đang diễn ra một cách nhanh chóng, thay đổi sâu rộng thị trường lao động. Những công việc từng được xem là ổn định, có tính bền vững, giờ đây đang đứng trước nguy cơ bị thay thế hoặc thu hẹp do sự gia tăng của công nghệ. Trong bối cảnh này, việc nhận diện các ngành nghề có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi AI trở thành một mối quan tâm lớn không chỉ với người lao động mà còn với các doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách.

Đối với các bậc phụ huynh đang lập kế hoạch cho tương lai con cái hay các nhà lãnh đạo doanh nghiệp xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực, việc nhận thức và hiểu rõ những công việc nào có thể bị AI thay thế trong tương lai gần là rất quan trọng. Việc này không chỉ giúp điều chỉnh các quyết định liên quan đến nghề nghiệp mà còn có thể định hướng lại quá trình phát triển trong các lĩnh vực cụ thể.

Trước khi đi sâu vào từng công việc cụ thể, chúng ta cần làm rõ khái niệm “có nguy cơ”. Trong bối cảnh này, một công việc được coi là có nguy cơ bị AI thay thế khi AI có thể thực hiện phần lớn các nhiệm vụ của công việc đó hiệu quả hơn, chính xác hơn hoặc tiết kiệm chi phí hơn so với con người. Tuy nhiên, “có nguy cơ” không nhất thiết có nghĩa là công việc sẽ bị thay thế hoàn toàn. Trong nhiều trường hợp, AI có thể thay đổi vai trò của công việc hoặc làm giảm nhu cầu đối với lao động trong lĩnh vực đó, nhưng vẫn không hoàn toàn thay thế con người. Ngoài ra, một số ngành nghề mặc dù có nguy cơ bị ảnh hưởng nhưng vẫn còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố khác như yêu cầu về khả năng sáng tạo, trí tuệ cảm xúc, hay mức độ phức tạp của nhiệm vụ.

Những công việc có nguy cơ cao nhất

Nhập liệu và xử lý dữ liệu

Nhân viên nhập liệu và xử lý dữ liệu là một trong những nhóm công việc dễ bị tự động hóa nhất. Các thuật toán học máy hiện nay có thể xử lý lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ và độ chính xác vượt xa khả năng của con người. Báo cáo của McKinsey Global Institute chỉ ra rằng 69% nhiệm vụ xử lý dữ liệu có thể được tự động hóa bằng công nghệ hiện tại.

Nhân viên chăm sóc khách hàng

Mặc dù sự tương tác của con người vẫn cần thiết trong nhiều tình huống, chatbot và trợ lý ảo hỗ trợ bởi AI đang đảm nhận ngày càng nhiều công việc xử lý yêu cầu của khách hàng. Dự báo của Gartner cho thấy vào năm 2025, 95% các tương tác trong dịch vụ khách hàng sẽ do AI thực hiện.

Công nhân sản xuất và lắp ráp

Robot và AI đã có mặt trong ngành sản xuất từ lâu và dự báo rằng đến năm 2030, có thể có tới 20 triệu việc làm trong ngành sản xuất bị thay thế bởi robot, theo Oxford Economics.

Ngành vận tải và hậu cần

Sự phát triển của các phương tiện tự lái đang đe dọa nhiều công việc trong ngành vận tải, với dự đoán rằng các phương tiện tự động có thể thay thế tới 294.000 công việc lái xe tải tại Mỹ.

Nhân viên bán hàng

Cùng với sự phát triển của thương mại điện tử và các hệ thống gợi ý dựa trên AI, ngành bán lẻ đang phải đối mặt với sự thay đổi lớn. Theo Hiệp hội Bán lẻ Anh, khoảng 12% công việc bán lẻ đã biến mất kể từ năm 2008, một phần do tự động hóa.

Chuyên viên phân tích nghiên cứu thị trường

AI có thể xử lý và phân tích một lượng lớn dữ liệu nhanh chóng, dẫn đến tự động hóa nhiều phần công việc trong nghiên cứu thị trường. Tuy nhiên, việc phát triển chiến lược vẫn đòi hỏi sự can thiệp của con người.

Biên tập viên và dịch giả

Công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) đã giúp tự động hóa một số nhiệm vụ như hiệu đính và dịch thuật cơ bản. Tuy nhiên, những nội dung yêu cầu sự tinh tế và sắc thái ngữ nghĩa vẫn cần sự tham gia của con người.

Bác sĩ X-quang và kỹ thuật viên chẩn đoán

AI đang tiến bộ trong việc phân tích hình ảnh y tế và có thể phát hiện bệnh với độ chính xác tương đương các chuyên gia. Điều này đang làm thay đổi cách thức chẩn đoán trong ngành y tế.

Chuyên viên phân tích tài chính

Nhiều nhiệm vụ phân tích tài chính có thể được tự động hóa nhờ vào AI, mặc dù các chiến lược tài chính phức tạp vẫn cần sự tư vấn của con người.

Kế toán và nhân viên ghi sổ

Các phần mềm kế toán sử dụng AI có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ kế toán cơ bản, khiến một số công việc kế toán có chứng chỉ có nguy cơ bị tự động hóa trong tương lai gần.

Những công việc ít có nguy cơ bị thay thế

Bên cạnh các công việc có nguy cơ cao bị thay thế, cũng có một số nghề nghiệp ít bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI trong tương lai gần:

Ngành nghề sáng tạo: Nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ, và nhà thiết kế vẫn dựa vào khả năng sáng tạo độc đáo và trí tuệ cảm xúc, những yếu tố mà AI khó có thể thay thế.

Nhân viên y tế: Dù AI có thể hỗ trợ trong chẩn đoán, những công việc đòi hỏi sự đồng cảm và ra quyết định phức tạp như bác sĩ và y tá vẫn khó bị thay thế.

Giáo viên và nhà giáo dục: Vai trò giáo dục, đặc biệt trong việc phát triển tư duy phản biện và kỹ năng xã hội, vẫn rất khó thay thế.

Nhân viên công tác xã hội và tư vấn viên: Công việc đòi hỏi trí tuệ cảm xúc cao và khả năng giao tiếp con người, rất khó để tự động hóa.

Thợ lành nghề: Các công việc như thợ điện, thợ sửa ống nước và thợ mộc, thực hiện các nhiệm vụ phức tạp, khó có thể thay thế hoàn toàn bằng AI.

Lãnh đạo doanh nghiệp và nhà chiến lược kinh doanh: Ra quyết định chiến lược và lãnh đạo đòi hỏi khả năng đánh giá và thích ứng linh hoạt của con người.

Dù AI sẽ thay đổi một số công việc hiện tại, nó cũng tạo ra cơ hội mới. Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), đến năm 2025, AI có thể làm mất 85 triệu việc làm nhưng đồng thời sẽ tạo ra 97 triệu công việc mới phù hợp với sự phát triển của công nghệ. Để chuẩn bị cho tương lai, các bậc phụ huynh và doanh nghiệp cần tập trung vào việc phát triển những kỹ năng bổ trợ cho AI như tư duy phản biện, sáng tạo, trí tuệ cảm xúc và giải quyết vấn đề phức tạp.

Tác động của AI đối với thị trường lao động là không thể tránh khỏi và sẽ tiếp tục thay đổi mạnh mẽ trong những năm tới. Tuy nhiên, AI không chỉ mang lại thách thức mà còn mở ra những cơ hội mới. Để chuẩn bị cho tương lai, các cá nhân, doanh nghiệp và tổ chức giáo dục cần tích cực phát triển kỹ năng bổ sung, chuẩn bị sẵn sàng cho sự thay đổi này. Sự kết hợp giữa con người và AI có thể sẽ là hướng đi hiệu quả nhất trong tương lai, giúp chúng ta tận dụng tối đa những thế mạnh của cả hai để đối mặt với những thách thức mới.